Verslag lezing Mensen & Wetenschap 12 september | Over "De Vrije Meningsuiting"| Luc Bentein

Inderdaad, over de (uitoefening van) de vrije meningsuiting is al heel veel geschreven maar ook actuele gebeurtenissen en vaak controversiële standpunten zijn talrijk.
Om een en ander toe te lichten en de discussie op gang te brengen deed Mensen & Wetenschap Westkust op donderdag 12 september 2024 een beroep op vrijzinnig moralist en ethicus Luc Bentein.
De spreker volgt dit onderwerp al gedurende jaren en heeft daarover een interessante documentatie samengesteld, die hij met ons zal delen.
De “Gedanken sind frei”, maar de (uitoefening van) vrije meningsuiting is een delicate aangelegenheid. Reden te over dus om de materie juridisch te ordenen.
In zowel de Universele als de Europese verklaring van de Rechten van de Mens komt dit aan de orde. Toch moeten we ook rekening houden met de uitspraken van het Europees Hof van Justitie, dat bijvoorbeeld stelt dat men het recht heeft “te beledigen”. Het recht op vrije meningsuiting is echter beperkt. Zo kunnen bijvoorbeeld gewelddadige betogingen niet rekenen op erkenning.
Daar waar oorspronkelijk het recht op vrije meningsuiting bedoeld was tegen staatsinmenging en ten voordele van de democratie werd oorspronkelijk gefocust op de vrije (druk)pers en religie.
Delicten werden verwezen naar het Hof van Assisen, de volksjury.
Na 1990 kwam de beoordeling toe aan beroepsrechters en konden verenigingen een vordering instellen. De spreker illustreert deze evolutie met een aantal voorbeelden, die alles verduidelijken.
Hoe ver kan een overheid gaan om vrije meningsuiting te verbieden ? Een actuele vraag nu in Duitsland de publicatie van een neo-fascistisch blad verboden wordt terwijl bij de verkiezingen de AfD de wind in de zeilen heeft.
Inzake religies is men streng en kritiek die aanzet tot haat wordt zwaar aangepakt.
Ook de genderproblematiek beroert de geest van velen.
De uitspraken van beroepsrechters zijn niet vrij van kritiek; sommigen hebben het in dit verband over “activistische” rechters, die eerder beslissen op basis van hun eigen overtuiging dan op basis van de wet.
De uitoefening van de vrije meningsuiting is volgens spreker de achillespees van de democratie.
Persvrijheid is noodzakelijk, maar we moeten rekening houden met nieuwe spelers, nl. de zgn. sociale media die moeilijk te controleren laat staan te beheersen zijn. Staan zij boven de wet ?
Het voorbeeld van X van Musk, die pleit over het absolute recht op vrije meningsuiting en elke controle afwijst.
Bij ons is er een nieuwe wet, die in voege treedt in 2026 en die verwijst naar de “schending van de persoonlijke waardigheid” als toetssteen voor het beoordelen van aangeklaagde inbreuken op de vrije meningsuiting. Spreker pleit voor het beoefenen van “verantwoordelijkheidsmoraal” in plaats van “principiële moraal”.
De voorzitter bedankt de spreker en de aanwezige sympathisanten. Hij verontschuldigt zich voor het niet-verschijnen in de Sprokkel van het verslag van de lezing van 9 mei over Huidkanker en licht de omstandigheden toe.
Daarna stelt hij het jaarprogramma 2025 voor dat een zeer ruim en divers aanbod inhoudt.
Tenslotte zal de aangekondigde lezing op 12 december 2024 doorgaan onder een andere titel en met een andere spreker,nl. “Pelgrims stappen stevige tochten” door Maurits Groeninck.